উন্নয়নৰ অগ্ৰগতিৰ বিৰোধাভাস

ড° বিজিত তালুকদাৰ, গুৱাহাটী

মানৱ সভ্যতাৰ সুদীৰ্ঘ যাত্ৰাত এটি উত্তম ভৱিষ্যতৰ ফালে চিৰধাৱমান উন্নয়নত অশ্ববেগী অগ্ৰগতিয়ে বাহকৰূপে এক বলিষ্ঠ ভূমিকা পালন কৰি আহিছে ৷ অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধি, প্ৰযুক্তিগত উন্নতি আৰু সামাজিক প্ৰগতিকে আদি কৰি সামগ্ৰিক উন্নয়নৰ ধাৰণাটো পৃথিৱীৰ প্ৰায়বোৰ ব্যাপক সমস্যাৰ এক নিদানস্বৰূপে ব্যৱহাৰ হৈছে। তথাপি, আমি যেতিয়া নৱীকৰণৰ নামত উন্নয়নৰ সীমাৰেখাডাল উলংঘা কৰিবলৈ আগবাঢ়ো, তেতিয়াই আমি উন্নয়নৰ এক বিৰোধাভাসৰ সন্মুখীন হওঁ। অগ্ৰগতি আৰু পশ্চাদগতি, বৃদ্ধি আৰু ক্ষয়, লাভ আৰু হানিৰ মাজৰ এই দ্বন্দ্বই হৈছে উন্নয়নৰ প্ৰত্যাহ্বানৰ স্বৰূপ।

উন্নয়নৰ সুফলসমূহ :

উন্নয়নৰ সুফলসমূহ বহুমুখী আৰু বিস্তৃত। উন্নয়নে আমাৰ জীৱনযাত্ৰাৰ পৰিসৰ বহল কৰাত গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰি আহিছে। বিগত শতাব্দীৰ অভূতপূর্ব অৰ্থনৈতিক বিকাশ আৰু প্ৰযুক্তিগত উন্নয়নে লাখ লাখ মানুহক দাৰিদ্ৰ্যৰ কৰাল গ্ৰাসৰপৰা মুক্ত কৰিছে, মানুহৰ গড় আয়ুস বৃদ্ধি কৰিছে তথা তথ্য আৰু সুযোগৰ অভূতপূৰ্ৱ প্ৰসাৰ নিশ্চিত কৰিছে। উন্নয়নৰ সুফলসমূহ মূলতঃ এনেধৰণৰ-

(ক) আৰ্থিক ক্ষমতাৰ সৰ্বাঙ্গীন বৃদ্ধি: উন্নয়নৰ তৰান্বিত যাত্ৰাই আৰ্থিক গতিশীলতাৰ বাবে নতুন সুযোগ সৃষ্টি কৰিছে, যিয়ে মানুহক দাৰিদ্র্যৰ বন্ধনৰ পৰা মুক্তি পোৱাৰ আৰু তেওঁলোকৰ সামাজিক-আৰ্থিক অৱস্থা উন্নততৰ কৰাৰ সক্ষমতা দিছে। নতুন উদ্যোগ আৰু কৰ্মসংস্থানৰ নৱউন্মোচনে মানুহৰ আয়ৰ সকলো স্তৰত গুৰুত্বপূর্ণ বৃদ্ধি ঘটাইছে, যাৰ ফলত মানুহে উন্নত জীৱনযাত্ৰাৰ মান বৰ্তাই ৰাখিব পাৰিছে।

(খ) জীৱনৰ মানদণ্ডৰ উন্নতি: আধুনিক প্ৰযুক্তি আৰু সংৰচনাৰ বিকাশে জীৱনধাৰণৰ মান যথেষ্ট উন্নত কৰিছে, যি স্বচ্ছ পানী, খাদ্য আৰু স্বাস্থ্যসেৱাৰ দৰে প্ৰয়োজনীয় ক্ষেত্ৰত সকলোৰে অধিকাৰৰ নিশ্চিতি প্ৰদান কৰিছে। এই সেৱাসমূহৰ ব্যাপক উপলব্ধতাই মৃত্যুৰ হাৰ হ্ৰাস কৰিছে আৰু গড় আয়়ুসৰ হাৰত বৃদ্ধি ঘটাইছে ৷

(গ) গোলকীয় সংযোজিতা: ডিজিটেল প্ৰযুক্তিৰ বিস্তাৰে ভৌগলিক বিভাজন কাৰ্যতঃ অৰ্থহীন কৰি তুলিছে, যাৰ ফলত বিশ্বব্যাপী যোগাযোগ, সহযোগিতা আৰু বিনিময় সহজসাধ্য হৈছে। এই সকলোবোৰে মানুহক পৃথিৱীৰ বিভিন্ন স্থানৰ মানুহৰ সৈতে দ্ৰুতভাৱে সংযোগ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে, যাৰ ফলত বিশ্ব নাগৰিকত্ব আৰু সমাজবোধৰ অনুভূতিৰে মানৱসমাজ সমৃদ্ধ হৈছে।

উন্নয়নৰ ক্ষতিসমূহ:

উন্নয়নৰ অবিৰাম প্ৰচেষ্টাই আমাৰ এই সুন্দৰ গ্ৰহটো আৰু ইয়াৰ বাসিন্দাসকলৰ ওপৰতো গভীৰ বিয়োগাত্মক প্ৰভাৱ পেলাইছে। মানৱসমাজে প্ৰগতিৰ প্ৰতিমূল্য প্ৰায়েই নীৰৱে দিবলগীয়া হয়, যি তলত দিয়া ধৰণে সূক্ষ্মতা আৰু দ্ৰুততাৰে প্ৰকাশ পায়-

(ক) পৰিবেশীয় ক্ষয়: প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ অবাধ ব্যৱহাৰে এক ধ্বংসাত্মক পৰিবেশীয় ফলাফল সূচনা কৰিছে, য'ত জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, বন ধ্বংস আৰু প্ৰদূষণ আদি অন্তৰ্ভুক্ত। জীৱ বৈচিত্র্যৰ হানি আৰু পৰিবেশ ব্যৱস্থাৰ বিনাশে পৃথিৱীৰ ভাৰসাম্য আৰু জীৱন ধাৰণৰ ক্ষমতাৰ ওপৰত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলাইছে ।

(খ) সামাজিক স্থানান্তৰ: উন্নয়নৰ দ্ৰুতগতিয়ে প্ৰায়েই সমাজৰ স্থানচ্যুতি, পৰম্পৰাগত সাংস্কৃতিক ক্ষয় আৰু সামাজিক অসমতাৰ বৃদ্ধি ঘটায়। পৰিকাঠামো প্ৰকল্পৰ বাবে স্থানীয় মানুহক বাধ্যতামূলকভাৱে স্থানান্তৰ কৰিলে জীৱিকা, সাংস্কৃতিক ধাৰা আৰু সামাজিক বিন্যাসৰ প্ৰচুৰ হানি হয়।

(গ) মানৱ সম্পৰ্কৰ বিপৰ্যয়: প্ৰযুক্তিৰ ওপৰত বৃদ্ধি হোৱা নিৰ্ভৰতাই পাৰস্পৰিক সম্পৰ্কৰ অৱনতি ঘটাইছে, যাৰ ফলস্বৰূপ মানৱ সমাজত পৃথকত্ব আৰু বিচ্ছিন্নতাৰ ভাব জন্ম লয়। পৰম্পৰাগত সামাজিক পৰিকাঠামো আৰু সামাজিক সহায়ৰ জালিকাখনৰ অৱনতিৰ ফলত বহুলোক একাকীত্ব আৰু বিচ্ছিন্নতাৰ অনুভৱেৰে ভাৰাক্ৰান্ত হয়।

সুক্ষ্ম ভাৰসমতা:

আমি উন্নয়নৰ স্বাৰ্থত জটিলতাৰ ব্যৱস্থাপনা কৰোতে, লাভ আৰু ক্ষতিৰ মাজৰ সূক্ষ্ম ভাৰসমতা মানি চলাটো অত্যন্ত প্ৰয়োজনীয়। উন্নয়নক কেৱল এটা অন্তিম উদ্দেশ্য হিচাপে গ্ৰহণ কৰাৰ পৰিৱৰ্তে আমি এক গভীৰ আৰু সূক্ষ্ম প্ৰণালী অনুসৰণ কৰা উচিত যিয়ে বহন ক্ষমতা, ন্যায় আৰু মানৱকল্যাণক প্ৰাধান্য দিয়ে। এইবোৰ এনেধৰণৰ-

(ক) বহনক্ষম উন্নয়ন: উন্নয়ন প্ৰকল্পত পৰিৱেশ সংৰক্ষণ আৰু সামাজিক ন্যায়ক প্ৰাধান্য দিয়াটো অত্যন্ত প্ৰয়োজনীয়, যাতে উন্নয়নৰ সুফলসমূহ সকলোৰে মাজত সমবিতৰণ হয়। ইয়াত পৰিৱেশ সাপেক্ষ প্ৰযুক্তি গ্ৰহণ কৰা, বর্জ্য পদাৰ্থ আৰু প্ৰদূষণ হ্ৰাস কৰা আৰু বহনক্ষম জীৱিকাৰ প্ৰসাৰ আদি অন্তৰ্ভুক্ত।

(খ) সমাৱেশী বৃদ্ধি: উন্নয়নৰ সুবিধাসমূহ সকলোৱে পাবলৈ আৰু কোনোৱেই বঞ্চিত নথকাটো নিশ্চিত কৰি সামাজিক অসমতা হ্ৰাস তথা সামাজিক বন্ধন দৃঢ় কৰাটো অতি জৰুৰী। ইয়াৰ বাবে সমাৱেশী বৃদ্ধিৰ নীতি-নিয়ম প্ৰয়োগ কৰিব লাগে, যেনে প্ৰগতিশীল কৰ, সামাজিক সুৰক্ষা কাৰ্যসূচী আৰু শিক্ষা আৰু স্বাস্থ্যসেৱাৰ সুবিধা সুচল কৰা আদি।

(গ) সাংস্কৃতিক সংৰক্ষণ: যেতিয়া আধুনিকীকৰণৰ সুবিধাসমূহ গ্ৰহণ কৰা হয় তেতিয়া পৰম্পৰাগত সংস্কৃতি আৰু মূল্যবোধ সংৰক্ষণ কৰাটো সাংস্কৃতিক বিবিধতাৰ সুৰক্ষা আৰু সামাজিক পৰিচয় প্ৰচাৰৰ বাবে আৱশ্যক। ইয়াৰ বাবে সাংস্কৃতিক সম্পদৰ নথিপত্ৰ সম্পাদনা আৰু সংৰক্ষণ, সাংস্কৃতিক শিক্ষাৰ প্ৰচাৰ আৰু সাংস্কৃতিক উদ্যোগসমূহক সমৰ্থন কৰাটো প্ৰয়োজনীয় হৈ পৰে।

এটা মুকলি আলোচনা :

উন্নয়নৰ লোকচানসমূহ হ্ৰাস কৰা তথা ইয়াৰ সুফলসমূহ বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে আমি এটা সৰ্বাঙ্গীণ আৰু অন্তৰ্ভুক্তিমূলক দৃষ্টিভংগী গ্ৰহণ কৰিব লাগিব। ইয়াত অৰ্থনৈতিক, সামাজিক আৰু পৰিৱেশগত বিকাশৰ আন্তঃসংযোগক চিনাক্ত কৰাটো প্ৰয়োজনীয়।

(ক) মানৱমুখী উন্নয়ন: উন্নয়ন প্ৰকল্পত মানৱকল্যাণ আৰু সন্মানক অগ্ৰাধিকাৰ দিয়াটো অতি জৰুৰী, যাতে উন্নয়নে মানুহৰ প্ৰয়োজন পূৰণ কৰে ৷ ইয়াত এটা মানৱমুখী উন্নয়ন পদ্ধতি অন্তর্ভুক্ত হোৱাটো কাম্য, যি ব্যক্তি আৰু সমুদায়ৰ প্ৰয়োজন আৰু আকাংক্ষা পূৰণক অগ্ৰাধিকাৰ দিয়ে।

(খ) অংশগ্ৰহণমূলক উন্নয়ন: স্থানীয় সম্প্ৰদায়ক সিদ্ধান্ত গ্ৰহণত জড়িত কৰি অংশগ্ৰহণমূলক উন্নয়ন প্ৰক্ৰিয়া প্ৰশস্ত কৰাটো অতি জৰুৰী, যাতে উন্নয়ন প্ৰকল্পই স্থানীয় প্ৰয়োজনীয়তা আৰু অগ্ৰাধিকাৰক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।

(গ) দায়বদ্ধতা আৰু স্বচ্ছতা: উন্নয়ন প্ৰকল্পসমূহত দায়বদ্ধতা আৰু স্বচ্ছতা প্ৰচাৰ কৰাটো অত্যন্ত প্ৰয়োজনীয়, যাতে উন্নয়নৰ পুঁজিসমূহ বলিষ্ঠভাৱে আৰু কার্যকৰীভাৱে ব্যৱহৃত হয় আৰু উন্নয়ন প্ৰকল্পৰ দায়িত্বত থকা লোকসকলক তেওঁলোকৰ কাৰ্যকলাপৰ বাবে দায়বদ্ধ কৰা হয়।

উপসংহাৰ:

প্ৰগতিৰ বিৰোধাভাসে উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত এক অধিক সূক্ষ্ম আৰু সুষম দৃষ্টিভংগীৰ প্ৰয়োজনীয়তাক সূচায়। উন্নয়নৰ সুবিধা আৰু হানিৰ কথা স্বীকাৰ কৰি, সকলোৰে বাবে অধিক ন্যায়সঙ্গত, বহনক্ষম আৰু সহানুভূতিপূৰ্ণ বিশ্ব নিৰ্মাণৰ বাবে আমি কাম কৰিব পাৰোঁ। ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে উন্নয়ন প্ৰকল্পত বহনক্ষম, সমতা আৰু মানৱকল্যাণক অগ্ৰাধিকাৰ দিয়া আৰু উন্নয়নৰ বাবে এক সামগ্ৰিক আৰু অন্তৰ্ভুক্তিমূলক দৃষ্টিভংগী গ্ৰহণ কৰা। একেলগে কাম কৰি আমি সকলোৱে এই নিশ্চয়তা প্ৰদান কৰিব পাৰোঁ যাতে উন্নয়নৰ সুবিধাসমূহ সকলোৰে মাজত ভাগ হয় আৰু উন্নয়নপ্ৰভূত হানিসমূহৰ মাত্ৰা ন্যূনতম কৰা হয়।

**********